Geen tijd voor een nieuw stukje? Haal een oude kwasi-informatieve uit het archief waar een ieder zich de komende maand op stuk kan bijten. En maak

bovendien de titel zo lang dattie niet meer past!!!~!


Aangeboren preutsheid

Ik weet het nog precies. Naast me, op de rand van mijn matras, balanceerde een kop hete thee. Cactussmaak; ik verkeerde toentertijd in een experimentele fase. Het was vroeg, te vroeg eigenlijk voor cactusthee, maar je moet toch wat, als je wakker wilt worden. Ik was eerst, in een plotselinge al-wakker-wees-waan, naar de voordeur gelopen om de krant te halen, maar lag al snel weer veilig onder de dekens, met de Volkskrant van vijf april 2004 in mijn linkerhand. Tevreden doezelde ik CaMu door, tot mijn ogen per ongeluk naar de andere kant van de voorpagina dwaalden.
‘Vrouw dichtte eerste Nederlands’, las ik, en was in één klap echt wakker. Ho. Hier ging iets vreselijk mis. 'Hebban olla vogala nestas hagunnen hinase hic andu thu. Wat unbidan we nu?’ - het zijn de regels die elke vaderlandslievende middelbare scholier uit het hoofd kent, die de basis vormen van de hedendaagse Nederlandstalige literaire canon en die dus toch zeker niet door een vróuw geschreven zijn?! De Volkskrant beweerde blijkbaar van wel. De beroemde regels stammen waarschijnlijk uit de 12e eeuw. Ik wist eerlijk gezegd geeneens dat vrouwen toen konden schrijven. En als ze het al konden, dan mócht dat toch zeker niet, van de mannen?
Aan de andere kant had ik het kunnen weten. Welke man begint er nou over nestjes bouwen? Mannen willen gewoon seks. ‘Iedereen neukt! Ik wil ook!’, zou een man geschreven hebben, zonder daarin een ‘jij’ te betrekken. Sterker nog, zonder het zelfs daadwerkelijk op te schrijven. Wij mannen zijn blind geweest, al die jaren. Gedesillusioneerd stapte ik uit bed om een douche te nemen, een warme, ditmaal.

Een paar dagen later stuitte ik op een artikel van de taalwetenschappers Motley, Camden & Baars, geschreven in 1981. In 1975 ontwikkelden zij een techniek om versprekingen aan proefpersonen te ontlokken. Het gaat hierbij om versprekingen waarbij de beginfonemen van twee woorden verwisseld worden, zoals wanneer iemand ’s avonds vlak voor het naar bed gaan zegt dat hij ‘zijn panden gaat toetsen’. Dergelijke versprekingen worden tegenwoordig ook wel spoonerismen genoemd.
Baars et al. hebben aan kunnen tonen dat, wanneer de kans op echte woorden bij een verspreking even groot is als de kans op onzinwoorden, er na verspreking toch eerder een bestaand woord uitgesproken zal worden dan een onzinwoord. Een spreker zal dus eerder zeggen dat hij zijn panden gaat toetsen, dan dat hij zijn woeten gaat vassen. Dit verschijnsel wordt ook wel het lexicaliteitseffect genoemd. Daarnaast heeft onderzoek naar spoonerismen onder andere ook aangetoond dat mensen eerder geneigd zijn syntactisch correcte versprekingen te maken dan syntactisch incorrecte en dat sprekers eerder semantisch legitieme versprekingen zullen maken dan semantisch onlogische.
Dergelijke resultaten lijken erop te wijzen, dat er in het taalproductiesysteem in onze hersenen een component aanwezig is, die controleert of datgene dat uitgesproken gaat worden, wel lexicaal, syntactisch of semantisch correct is. De vraag is nu wat we ons precies bij zo’n component voor moeten stellen. Op welk moment binnen de spraakproductie vindt de controle plaats? En wat zijn de criteria, naast lexicaliteit, syntaxis en semantiek, waar spraak volgens die component aan moet voldoen?
Uit eerder onderzoek is gebleken dat de component zijn werk doet na de fonologische fase van de spraakproductie, maar nog voor de articulatorische fase. De component wordt dan ook wel een ‘Prearticulatory Editing Component’ (PEC) genoemd. Het onderzoek uit 1981 waar ik op stuitte gaat op zoek naar nieuwe criteria aan de hand waarvan de PEC te werk zou kunnen gaan.
In dit onderzoek probeerden de onderzoekers seksueel getinte versprekingen uit te lokken bij proefpersonen. Zo gebruikten Baars et al. doelwoordparen als duck fate, clink pit en tool kits. Na verspreking ontstaan hierbij de woordparen fuck date, pink clit en cool tits. Ze vergeleken het aantal daadwerkelijk uitgesproken versprekingen in bovengenoemde woordparen met het aantal versprekingen dat optrad in vergelijkbare woordparen, die geen seksuele ondertoon hadden, zoals bij duck bait, clink sip en tool carts. Wat bleek? Mensen waren veel minder snel geneigd taboewoorden uit te spreken dan normale woorden. Een verspreking als cool tits kwam dus veel minder vaak voor dan een verspreking als cool tarts.
Nog interessanter wordt het, wanneer blijkt dat de onderzoekers tijdens het onderzoek ook gelet hebben op de zogenaamde Galvanic Skin Response (GSR) van de proefpersonen. Uit de GSR vallen de temperatuur en de zweetgraad van de huid op te maken. Uit de GSR-resultaten bleek, dat mensen die een seksueel getinte verspreking dreigden te gaan maken, meer begonnen te zweten en dat de temperatuur van de huid bij die mensen toenam. Blijkbaar controleert de PEC ook of het wel gepast is om iets uit te spreken en hangt het taalproductiesysteem nauw samen met andere hersencomponenten. Hoe groter het taboe dat heerst over datgene dat uitgesproken dreigt te worden, hoe minder snel datgene ook daadwerkelijk uitgesproken wordt.

Zo gemakkelijk praten mensen dus helemaal niet over seks. Dit geldt zowel voor vrouwen als voor mannen, zo blijkt uit het door mij aangehaalde onderzoek. En waarom zou een man daarom niet tóch over ‘nestjes bouwen’ kunnen beginnen, terwijl hij eigenlijk neuken bedoelt?! Mooi dus dat die beroemde Eerste Zinnen nog steeds heel goed door een man geschreven kunnen zijn, hè! De Volkskrant beseft dat bij nader doorlees gelukkig ook. De krant vermeldde dat de regels door een vrouw geschreven zijn, ‘of ten minste geschreven vanuit vrouwelijk perspectief’. Aha! Vrouwelijk perspectief! Het is vast gewoon het pennenprobeersel van een middeleeuwse nicht met neigingen naar transvestitisme. Mannelijk Nederland kan opgelucht adem halen.